De iconische Noguchi Table is perfect in balans, niet enkel letterlijk, de tafel weet ook perfect het midden te houden tussen kunst en meubilair. En dat doet het ontwerp, een samengaan tussen een houten onderstel en een glazen tafelblad (als een groot uitgevallen brillenglas) intussen al heel wat jaren. Isamu Noguchi is de designer die dit mooie ontwerp op z’n conto mag schrijven.
1. Terug in de tijd
2. Als een artistiek schakel tussen Oost en West
3. De bizarre totstandkoming van een icoon
4. Productie
5. Eigenschappen
6. Zijn verdere leven
Terug in de tijd
We spreken het jaar 1904 wanneer Isamu Noguchi geboren wordt in Los Angeles, als kind uit een affaire tussen een Amerikaanse schrijfster en een Japanse dichter. In 1907 besluit z’n Amerikaanse moeder naar Japan te verhuizen, omdat ze vindt dat Isamu een Japanse opvoeding moet genieten, maar 11 jaar later, in 1918, stuurt ze de intussen 13-jarige zoon naar een school in Indiana.
Opmerkelijk: voor z’n hogere opleiding zou Noguchi er geen kunst- of ambachtopleiding volgen. In plaats daarvan startte de Amerikaanse Japanner z’n academische loopbaan als student geneeskunde, al dient het gezegd: hij volgde ook avondklassen in een kunstschool. Hier zette hij z’n eerste passen in de vorming van de designer die hij zou worden. In 1924 brak hij z’n opleiding aan de universiteit van Columbia af, om zich voltijds op beeldhouwkunst te kunnen focussen.
Nadien nam hij de tijd om z’n horizonten te verbreden. Letterlijk. Hij trok immers naar Italië, Frankrijk, Mexico, China, Indië en uiteraard ook Japan, om zich te verdiepen in het modernisme en surrealisme. Werken deed Noguchi toen al met tal van materialen, zoals metaal, hout, klei of steen, wonen zou ie uiteindelijk doen in New York.
Als een artistieke schakel tussen Oost en West
“To limit yourself to a particular style may make you an expert of that particular viewpoint or school, but I do not wish to belong to any school.”“Alles is sculptuur”, zei de Japans-Amerikaanse ontwerper Isamu Noguchi. Als geen ander wist hij uit eender welk materiaal – steen, metaal, hout, klein, been, papier,… – sculpturen te creëren. Zelf wou hij niet verengd worden tot een bepaalde school, stroming of stijl, maar in plaats daarvan verkoos hij steeds nieuwe dingen te verkennen en te leren.
Hij zag zichzelf als artistieke schakel tussen Oost en West. Al van bij het prille begin ging ie op zoek naar raakpunten tussen het artistieke en het functionele, het figuratieve en het abstracte, het organische en het geometrische… (iets wat hij overigens z’n hele leven zou doen.)
De bizarre totstandkoming van een icoon
De tafel voor de MOMA-directeur
“Even the first table I made for Conger Goodyear was not exactly utilitarian. I thought of it as sculpture that was a table. After all, you can say that the earth is a table. We feast upon it. You can also say that it is utilitarian, this earth.”Het verhaal achter de Noguchi Coffee Table begint, wanneer Noguchi eind jaren ’30 op vraag van A. Conger Goodyear, de toenmalige directeur van het MOMA, een eerste model ontwerpt van een tafel met een glazen blad en een onderstel van rozenhout. (Deze tafel werd op 16 december 2014 geveild voor een astronomische 4.450.500 dollar!)
Wanneer Noguchi niet veel later (in 1939) naar Hawaii trekt voor een commercial met kunstschilder Georgia O’Keeffe, ontmoet hij er meubelontwerper T.H. Robsjohn-Gibbings die Noguchi meteen vroeg een koffietafel te ontwerpen.
Noguchi ging onmiddellijk aan de slag, om een plastic schaalmodel voor te stellen, een ontwerp dat ietwat leek voort te vloeien uit de Conger Goodyear-tafel van enkele jaren voordien. Als wederwoord kon het twee kanten uit: ofwel zou hij een commissie ontvangen, ofwel zou z’n ontwerp worden afgewezen.
Een antwoord van Robsjohn-Gibbings zou echter uitblijven…
De gevolgen van Pearl Harbor
Intussen had de oorlog verschrikkelijke consequenties voor de Amerikanen. Op 7 december 1941 brengen de Japanse strijdkrachten in Pearl Harbor 18 Amerikaanse oorlogsschepen tot zinken. De aanval zou rechtstreeks resulteren in het uitvaardigen van een bevel om alle mensen van Japanse origine op Amerikaanse bodem in te rekenen en over te brengen naar zogenaamde ‘relocation camps‘, uit vrees voor nieuwe aanvallen op eigen grondgebied.
Gezien de focus vooral kwam te liggen op Japanse Amerikanen woonachtig aan de Westkust van de V.S., hoefde Noguchi in principe niet naar een soortgelijk kamp tijdens de oorlog, gezien hij aan de Oostkust woonde. Hij besloot echter te ijveren voor de ‘nisei’ (‘The Nisei Writers and Artists Mobilization for Democracy‘), de Japano-Amerikanen van de tweede generatie, en liet zich in mei 1942 vrijwillig interneren in Camp Poston.
Z’n verbazing was groot toen hij in het kamp plots in een magazine een advertentie onder ogen kreeg van Robsjohn-Gibbings voor de Widdicomb Furniture Company, met, juist ja, een variatie op het initiële ontwerp van dat eerste ontwerp voor de Britse fabrikant. Evenwel zonder vermelding van de ontwerper, laat staan een vergoeding voor het design.
Van toen af aan wou hij het kamp absoluut verlaten, maar al snel bleek het eenvoudiger te zijn in het kamp te raken dan er uit. Na een maandenlange procedure kreeg de Japanse Amerikaan uiteindelijk op 12 november 1942 de nodige formulieren te pakken om het kamp tijdelijk te verlaten. Hij zou nooit meer terugkeren.
De overwinning
Toen hij Robsjohn-Gibbings confronteerde met het schijnbaar geplagieerde ontwerp, kreeg Noguchi te horen dat “iedereen een meubelstuk op drie poten kan ontwerpen“.
Z’n wraak op Robsjohn-Gibbings zou de getalenteerde ontwerper uiteindelijk krijgen door een item te designen dat boven het eerste ontwerp zou uitgroeien tot een ware klassieker, die hij z’n eigen naam zou geven opdat niemand de designer nog zou vergeten: de Noguchi Coffee Table was geboren!
Het item viel (en valt nog steeds) meteen op door twee identieke, haaks op elkaar geplaatste houten elementen. Dit artistiek vormgegeven onderstel beantwoordde perfect aan het ideaal van Noguchi van sculpturale, biomorfe structuren.
Productie
Vanaf 1932 zou Noguchi de aandacht weten te wekken van enkele grote meubelfabrikanten zoals Knoll en later ook Herman Miller, door wie de Noguchi Coffee Table vanaf 1947 tot 1973 zou worden geproduceerd, op advies van de bevriende George Nelson (die andere bekende Herman Miller-ontwerper). In 1980 bracht de fabrikant nog een limited edition uit van 480 stuks. De vraag bleek echter véél groter dan het aanbod, waardoor Herman Miller de tafel vanaf 1984 opnieuw besloot te gaan produceren. De productie voor de Europese markt is overigens steeds in handen geweest van het Zwitserse Vitra.
Eigenschappen
Het onderstel van de tafel werd oorspronkelijk opgetrokken in walnoot, berk en kersenhout. De uitvoeringen in kersenhout werden slechts het eerste jaar in productie genomen (maar zijn grof wild op de huidige markt), de versies in berkenhout werden tot 1954 geproduceerd. Van dan af aan ging de voorkeur integraal uit naar zwarte walnoot, later aangevuld met notenhout en esdoorn.
De duurzame tafel valt relatief te verkrijgen tegen een prijs van ruwweg 1900 euro, al is het aannemelijk dat je voor een van de originele versies al snel een veelvoud van dat bedrag zal neertellen.
Het opvallende onderstel wordt gecombineerd met een robuuste 19 mm dikke glasplaat, in een vorm die het best te vergelijken valt met de glazen van een Aviator-zonnebril.
Zijn verdere leven
De naam en faam van Noguchi zou doorheen de jaren enkel maar toenemen. Overal in de wereld kan je realisaties, zoals beeldhouwwerken of tuinen, aantreffen van de gelauwerde artiest. Zo ontwierp hij twee bruggen voor het Vredespark in Hiroshima, legde hij de tuinen aan voor UNESCO in Parijs.
Al lijkt het ons dat z’n ster, na z’n overlijden in 1988, nooit zo fel scheen in de ogen van het grote publiek, zoals deze van bijvoorbeeld Charles & Ray Eames, Le Corbusier of andere Ludwig Mies van der Rohe’s… Onterecht, wanneer je de vele indrukwekkende realisaties van Noguchi bekijkt!
